Οι απόψεις του πρώην Φλωρίνης Χρυσοστόμου για την Εκκλησία του ν.ημ.

Αποσπάσματα από τη μελέτη του αρχιμανδρίτη π. Βασιλείου Παπαδάκη (Ι. Μονή Αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας, Ρέθυμνο), "Το Σχίσμα του Ζηλωτικού Παλαιοημερολογιτισμού". Είναι ένα βιβλίο γραμμένο με ταπείνωση, που θεωρώ ότι διασαφηνίζει αρκετά ζητήματα, από τη σκοπιά βέβαια ημών των νεοημερολογιτών. Απαντά δε και σε άρθρα ΓΟΧ, όπως του π. Νικ. Δημαρά, που είχαν εκφράσει αιτιάσεις και ερωτήματα.

Για τις παρακάτω απόψεις του, ένας από τους ιστορικούς ηγέτες των ΓΟΧ, ο πρώην Φλωρίνης Χρυσόστομος, κατακρίνεται ως προδότης από τους αντιπάλους του, τους Ματθαιικούς... Κάποιοι θα πουν τώρα ότι δικαίως τον κατακρίνουν, αφού ένας νεοημερολογίτης (ο γράφων) επικροτεί τις απόψεις του. Οι δικοί του, αντίθετα, τον θεωρούν άγιο (όπως και οι Ματθαιικοί τον αρχιεπίσκοπο Ματθαίο) και καταγράφουν και εμφάνιση του αγ. Γεωργίου σ' αυτόν - υπόψιν ότι συνελήφθη και εξορίστηκε από την πολιτεία και ποικιλοτρόπως διώχθηκε από την επίσημη Εκκλησία (ν.ημ.). Ίσως αυτό κάτι λέει, τουλάχιστον για την ειλικρίνειά του.

Ας αναφέρουμε εδώ και ότι: "Επανερχόμενος στην Αθήνα σχεδίασε αμέσως ταξίδι στα Ιεροσόλυμα για να επιδιώξει σε συνεργασία με τους πατριάρχες της Ανατολής την επαναφορά του Ημερολογίου και την αποκατάσταση της γαλήνης και της Ενότητος της Εκκλησίας. Οι πατριάρχες τον υποδέχθηκαν με χαρά και του υποσχέθηκαν ότι θα βοηθήσουν με την σύγκληση προσυνόδου ή μεγάλης Ορθοδόξου Συνόδου. Ο Έλληνας πρόξενος όμως εκτελώντας διαταγές εξ’ Αθηνών δεν του επέτρεπε να επιστρέψει στην Ελλάδα. Δυνάμεις σκοτεινές, αντεθνικές και αντορθόδοξες οι οποίες είχαν εισχωρήσει δυστυχώς  στον κρατικό μηχανισμό δεν επέτρεπαν την ευνοϊκή εξέλιξη μιας τέτοιας προσπάθειας" (από εδώ - επέστρεψε με τη βοήθεια του αγ. Γεωργίου, όπως αναφέρεται). Η προσπάθειά του αυτή έχει σημασία για την εκκλησιολογική του συνείδηση.

Ας διαβάσουν λοιπόν νηφάλια οι ενδιαφερόμενοι (ιδίως ΓΟΧ), και ας κρίνουν.

Τα αποσπάσματα:

Οι σχετικές απόψεις του ηγέτου των Γ.Ο.Χ. πρώην Φλωρίνης Χρυσοστόμου

[π. Β. Π., ό.π., Μέρος Α΄, Κεφ. Γ΄, β΄ (σελ. 54-55)]

Το άτοπο του χαρακτηρισμού και ιδίως της κηρύξεως της Εκκλησίας τής Ελλάδος ως σχισματικής από μέρους των Γ.Ο.Χ. αναγκάσθηκε να παραδεχθή δύο χρόνια αργότερα ακόμη και ο μετριοπαθής ηγέτης τών Γ.Ο.Χ. πρώην Φλωρίνης Χρυσόστομος: «Ημείς αμυνόμενοι κατά τής καθ᾿ ημών καθαιρετικής αποφάσεως του Συνοδικού Δικαστηρίου, όπερ συνεκρότησεν η καινοτομήσασα Ιεραρχία, απεκαλέσαμεν εις δημοσιεύματα ημών τους καινοτόμους Ιεράρχας Σχισματικούς»104 [σ.σ.: διατηρούμε την αρίθμηση των υποσημειώσεων όπως είναι στο βιβλίο].

Αμυνόμενος και πάλι ο Χρυσόστομος το 1937 αυτή την φορά κατά των ακραίων Γ.Ο.Χ. (Ματθαιικών) που αποσχίσθηκαν από αυτόναναγκάσθηκε επιπλέον να ομολογήση και τα εξής σημαντικά: «Αν δε ημείς απερχόμενοι εις εξορίαν ωνομάσαμεν τον Αρχιεπίσκοπον Αθηνών σχισματικόν και την Εκκλησίαν της Ελλάδος σχισματικήν, την λέξιν “σχίσμα” μετεχειρίσθημεν ουχί υπό την έννοιαν υφ᾿ ην μεταχειρίζεται ταύτην η Εκκλησία ίνα σημάνη την απόσχισιν εκ της Ορθοδόξου

Εκκλησίας και την συνεπεία ταύτης αποξένωσιν της Χάριτος του Χριστού και των μυστηρίων, αλλ᾿ υπό την έννοιαν ότι ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών διά της εορτολογικής καινοτομίας απέσχισεν εαυτόν και την ακολουθούσαν αυτώ Ιεραρχίαν των λοιπών Ορθοδόξων Εκκλησιών εις τον εορτασμόν των εορτών και την τήρησιν των νηστειών»105.

Άλλωστε, «το δικαίωμα τούτο, ήτοι του ιδρύειν και καταλύειν μίαν Εκκλησίαν» ανήκει μόνο στην Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, «ης την έγκυρον γνώμην και τελεσίδικον απόφασιν διερμηνεύει η Οικουμενική και Πανορθόδοξος Σύνοδος... Τούτων ούτως εχόντων προτεσταντίζει ή λατινίζει πάς ή πάσα επί μέρους Εκκλησία όταν οικειοποιείται ή σφετερίζεται το δικαίωμα της πανορθοδόξου συνόδου και προβαίνει διά μίαν αντικανονικήν απόφασιν της Δ. Συνόδου μιάς Εκκλησίας (την ημερολογιακή εν προκειμένω μεταρρύθμισι) εις την κήρυξιν αυτής ως σχισματικής»106. [...]

104 Άπαντα, τόμος β΄, σελ. 22-23.

105 Ηλία Αγγελοπούλου, Μητροπολίτης πρ. Φλωρίνης Χρυσόστομος Καβουρίδης, σελ. 79.

106 Ένθ᾿ ανωτ. σελ. 77-78.

Οι απόψεις του πρώην Φλωρίνης Χρυσοστόμου

[π. Β. Π., ό.π., Μέρος Β΄, Κεφ. Α΄, δ΄ (σελ. 113-115)]

Απαντώντας στους Ματθαϊκούς ο πρώην Φλωρίνης Χρυσόστομος, ο οποίος μετά την αποσκίρτησι και του Δημητριάδος Γερμανού από τους Γ.Ο.Χ.15 και την «αίτησι συγγνώμης»16 προς την Εκκλησία της Ελλάδος είχε απομείνει μόνος του στην ηγεσία τους, υποστήριζε τα εξής: Η κατά το έτος 1935 προσχώρησίς του στους Γ.Ο.Χ. είχε ως σκοπό τόν αγώνα αφ᾿ ενός για την «επαναφοράν του πατρίου εορτολογίου εις την Εκκλησίαν»17 και την συγκράτησι αφ᾿ ετέρου του κινήματος των Γ.Ο.Χ. μέσα στά πλαίσια της κανονικότητος, καθώς αυτό «ελλείψει ποιμαντορικής εποπτείας και καθοδηγήσεως εξετρέπετο εις ακρότητας επί ζημία του κύρους της Εκκλησίας και του γοήτρου της Ιεραρχίας»18 του νέου ημερολογίου. Οι ακρότητες αυτές δεν ήταν τίποτε άλλο παρά οι αναμυρώσεις, τις οποίες οι παλαιοημερολογίται ιερείς τελούσαν στους Νεοημερολογίτας που προσχωρούσαν στις τάξεις των Γ.Ο.Χ., δηλαδή η «αντικανονική» επανάληψις «του Μυστηρίου του Αγίου Μύρου»19.

Ο Χρυσόστομος χαρακτήριζε αντικανονικές τις ανωτέρω αναμυρώσεις, επειδή θεωρούσε ότι όλα τα Μυστήρια που τελούσαν οι νεοημερολογίται ιερείς ήταν έγκυρα, είχαν δηλαδή θεία Χάρι. Τα Μυστήρια της Εκκλησίας της Ελλάδος θα έπαυαν να έχουν θεία Χάρι, μόνο εάν αυτή καταδικαζόταν από Οικουμενική Σύνοδο· αναλυτικότερα: κατά τον Χρυσόστομο, η αντικανονική αλλαγή του ημερολογίου το 1924 έδινε στους αρχιερείς, που επιθυμούσαν την ακριβή τήρησι των εκκλησιαστικών παραδόσεων μόνο το εξής δικαίωμα: να διακόψουν βάσει του ιε΄ κανόνος της ΑΒ΄ Συνόδου την εκκλησιαστική κοινωνία με την καινοτόμο Ιεραρχία και διά του τρόπου αυτού να την καταγγείλουν «ενώπιον Πανορθοδόξου ή Μεγάλης Τοπικής Συνόδου, μόνης αρμοδίας και δικαιουμένης να δικάση Αυτήν, επί τη πλάνη και ή να πείση αυτήν να αποστή ταύτης ή εμμένουσαν εις αυτήν να κηρύξη Σχισματικήν»20.

Οι αρχιερείς αυτοί -εν προκειμένω οι Γ.Ο.Χ.- δεν δικαιούντο δηλαδή να προβούν «εις την κήρυξιν αυτής (τής Εκκλησίας της Ελλάδος) ως σχισματικής και την ακύρωσιν των μυστηρίων αυτής»21. Και τούτο διότι μία Εκκλησία «τότε μόνον... απόλλυσι το κύρος αυτής και την αγιαστικήν δύναμιν και ενέργειαν τα Μυστήρια Αυτής, όταν Αύτη διά μίαν κακοδοξίαν κηρυχθή αιρετική ή Σχισματική υπό της όλης Εκκλησίας»22.

Βάσει της ανωτέρω Ορθοδόξου διδασκαλίας ο Χρυσόστομος κατά το 1935 διέκοψε απλά και μόνο την εκκλησιαστική κοινωνία με την Εκκλησία της Ελλάδος καταγγέλοντας στις Ορθόδοξες Εκκλησίες την από μέρους της μονομερή αλλαγή του ημερολογίου. «Αν δε ημείς», ισχυρίζεται ο Χρυσόστομος, «ωνομάσαμεν τον Αρχιεπίσκοπον Αθηνών σχισματικόν και την Εκκλησίαν της Ελλάδος σχισματικήν, την λέξιν “σχίσμα” μετεχειρίσθημεν ουχί υπό την έννοιαν υφ᾿ ήν μεταχειρίζεται ταύτην η Εκκλησία ίνα σημάνη την απόσχισιν εκ της Ορθοδόξου Εκκλησίας και την συνεπεία ταύτης αποξένωσιν της Χάριτος του Χριστού και των μυστηρίων, αλλ᾿ υπό την έννοιαν ότι ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών διά της εορτολογικής καινοτομίας απέσχισεν εαυτόν και την ακολουθούσαν αυτώ Ιεραρχίαν των λοιπών Ορθοδόξων Εκκλησιών εις τον εορτασμόν των εορτών και την τήρησιν των νηστειών ... Ο Μακαριώτατος και οι ακολουθούντες αυτώ αρχιερείς... Κατέστησαν δυνάμει μόνον ουχί δε και ενεργεία έκπτωτοι της θείας Χάριτος, ως διατελούντες υπό τας αράς και τα αναθέματα άτινα εξετόξευσαν οι θείοι Πατέρες των 7 Οικ. Συνόδων εναντίον των αθετούντων τάς παραδόσεις... θα καταστώσιν (δε) και ενεργεία έκπτωτοι της θείας Χάριτος και αλλότριοι του ορθοδόξου πνεύματος των μυστηρίων, όταν ούτοι κηρυχθώσι τοιούτοι και ενεργεία σχισματικοί υπό πανορθοδόξου Συνόδου, μόνης δικαιουμένης προς τούτο κατά τα θέσμια της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας»23.

Δυστυχώς οι επίσκοποι Κυκλάδων και Βρεσθένης «μή αρκεσθέντες εις την διακοπήν της εκκλησιαστικής επικοινωνίας μετά της καινοτόμου Ιεραρχίας της Ελλάδος, εκήρυξαν ου μόνον τους καινοτόμους Ιεράρχας Σχισματικούς άνευ ουδεμιάς δίκης και απολογίας, αλλά και την όλην Εκκλησίαν της Ελλάδος Σχισματικήν, σφετερισθέντες, οι δείλαιοι, ου δεν ήττον, ου δεν έλαττον δικαίωμα Οικουμενικής ή Τοπικής Συνόδου»24.

16 Θεοκλήτου Διονυσιάτου, Αθωνικά άνθη, τόμος ι΄, σελ. 144-145.

17 Ηλία Αγγελοπούλου, Μητροπολίτης πρ. Φλωρίνης Χρυσόστομος Καβουρίδης, σελ. 83.

18 Αμφιλοχίου ιερομονάχου, ένθ᾿ ανωτ. σελ. 26.

19 Ηλία Αγγελοπούλου, ένθ᾿ ανωτ. σελ. 80.

20 Αμφιλοχίου ιερομονάχου, ένθ᾿ ανωτ. σελ. 17.

21 Ηλία Αγγελοπούλου, ένθ᾿ ανωτ. σελ. 78.

22 Ένθ᾿ ανωτ.

23 Ένθ᾿ ανωτ. σελ. 79.

24 Χρυσοστόμου πρώην Φλωρίνης, Άπαντα, τόμ. Β΄, σελ. 19.

Η ορθότης των απόψεων του πρώην Φλωρίνης Χρυσοστόμου

[π. Β. Π., ό.π., Μέρος Β΄, Κεφ. Α΄, ε΄ (σελ. 115-117)]

Όπως είδαμε ανωτέρω, η πρώτη διάσπασις στις τάξεις των Γ.Ο.Χ. οφειλόταν στην διαφωνία ως προς τον τρόπο αντιμετωπίσεως της Εκκλησίας της Ελλάδος. Οι μεν Ματθαιικοί (οπαδοί του Βρεσθένης Ματθαίου) υποστήριζαν την θεωρία περί αυτόματης αποκοπής της καινοτόμου Εκκλησίας της Ελλάδος από το σώμα της Εκκλησίας και της επακόλουθης αυτόματης απωλείας της θείας Χάριτος από τα Μυστήριά της λόγω της αλλαγής του ημερολογίου25. Από την άλλη πλευρά οι Φλωρινιακοί (οπαδοί του πρώην Φλωρίνης Χρυσοστόμου) αντέτειναν, ότι κάτι τέτοιο θα συνέβαινε μόνο έπειτα από καταδικαστική απόφασι Πανορθοδόξου Συνόδου. Για τον λόγο αυτό οι τελευταίοι αρνούντο κατηγορηματικά και χαρακτήριζαν παράνομη την αναμύρωσι τών Νεοημερολογιτών (που είχαν βαπτισθή μετά την αλλαγή του ημερολογίου) κατά την προσχώρησί τους στους Γ.Ο.Χ.

Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι ορθές ήταν μόνο οι θέσεις του Χρυσοστόμου. Φυσικά διαφωνούμε ριζικά με την άποψί του, ότι οι Γ.Ο.Χ. είχαν το δικαίωμα να διακόψουν την εκκλησιαστική κοινωνία με την Εκκλησία της Ελλάδος βάσει του ιε΄ κανόνος της ΑΒ΄ Συνόδου. Ο ανωτέρω κανών επέτρεπε την απόσχισι μόνο σε περιπτώσεις διακηρύξεως αιρετικών διδασκαλιών, κάτι που δεν ίσχυε φυσικά για την αλλαγή του ημερολογίου, η οποία αδιαμφισβήτητα δεν πρόσβαλλε τα δόγματα της πίστεως.

Παρά ταύτα οι υπόλοιπες θέσεις του Χρυσοστόμου, οι οποίες αφορούν τον τρόπο με τον οποίο οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε ένα επίσκοπο ή ένα σύνολο επισκόπων που διακηρύττουν αιρετικά φρονήματα, ήταν σύμφωνες με την διδασκαλία των αγίων Πατέρων. Στίς περιπτώσεις αυτές έχουμε πράγματι το δικαίωμα να διακόψουμε την εκκλησιαστική κοινωνία μαζί τους και να τους καταγγείλουμε σε Ορθόδοξο Σύνοδο, η οποία είναι η μόνη αρμόδια να τους αποκόψη από το σώμα της Εκκλησίας, εφόσον παραμένουν αμετανόητοι.

Έως την οριστική καταδίκη τους από την Ορθόδοξο Σύνοδο οι ανωτέρω επίσκοποι θεωρούνται βέβαια μέλη της Εκκλησίας. Δεν τίθενται δηλαδή αυτόματα εκτός Εκκλησίας ούτε γίνονται αυτόματα έκπτωτοι της ιερωσύνης και της θείας Χάριτος, μόλις αρχίσουν να κηρύττουν την αίρεσι ή μόλις εμείς διακόψουμε την κοινωνία μαζί τους. Όπως άλλωστε είχαμε αναφέρει στο β΄ κεφάλαιο του α΄ μέρους, ένας κληρικός τίθεται εκτός Εκκλησίας με δύο τρόπους: Είτε διά συνοδικής αποφάσεως26 είτε διά της από μέρους του εγκαταλείψεως τής Εκκλησίας και προσχωρήσεως σε κάποια κοινότητα αιρετικών27.

Τά ανωτέρω βλέπουμε να εφαρμόζωνται επακριβώς στην περίπτωσι του Νεστορίου. Ο Νεστόριος δηλαδή δεν αποκόπηκε αυτόματα από το σώμα της Εκκλησίας, μόλις άρχισε να κηρύττη αιρετικά φρονήματα, παρά το ότι μάλιστα πολλοί Ορθόδοξοι διέκοψαν άμεσα την εκκλησιαστική κοινωνία μαζί του, χωρίς να αναμένουν την απόφασι κάποιας Ορθοδόξου Συνόδου28. Αντιθέτως, ο Νεστόριος έως την οριστική καταδίκη του από την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο ήταν μέλος τής Εκκλησίας, δηλαδή επίσκοπος ο οποίος τελούσε έγκυρα Μυστήρια.

Αυτό αποδεικνύεται από τα εξής:

1. Αρκετοί από τους Ορθοδόξους δεν είχαν διακόψει την κοινωνία μέ τον Νεστόριο έως την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο, αλλά προσπάθησαν -όπως π.χ. ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας- να τον οδηγήσουν σε μετάνοια δι᾿ άλλων ειρηνικών τρόπων29.

2. Ο Νεστόριος απεκαλείτο «ευλαβέστατος και οσιώτατος»30 από τους επισκόπους της Συνόδου έως την στιγμή της καταδίκης του, ενώ μετά από αυτήν απεκαλείτο «ασεβέστατος»31.

3. Τέλος, όπως λέγει ο άγιος Φώτιος, «τού Νεστορίου καθαιρεθέντος» από την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο «ουδείς των υπ’ αυτού χειροτονηθέντων καθήρηται»32, δηλαδή οι μυστηριακές του πράξεις κρίθηκαν έγκυρες.

25 Ανδρέου Πατρών, Ματθαίος αρχιεπίσκοπος της Εκκλησίας των Γ.Ο.Χ., σελ. 78.

26 Οσίου Νικοδήμου Αγιορείτου, Πηδάλιον, σημείωσις 2, σελ. 4-5 και σημείωσις 6, σελ. 696.

27 Μεγάλου Βασιλείου, Κανών α΄, P.G.138, 577C-579A.

28 Αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας, Επιστολή ιη΄, P.G.77, 125BC.

29 Αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας, Επιστολή ια΄, P.G.77, 81A, 84CD.

30 Δοσιθέου Ιεροσολύμων, Δωδεκάβιβλος, βιβλίο γ΄, κεφ. ιε΄, § μα΄, σελ. 222.

31 Σ. Μήλια, των ιερών Συνόδων... Συλλογή, τόμος α΄, σελ. 543α.

32 Ερωτήματα δέκα..., ερώτησις δ΄, P.G.104, 1224A.